Rama to serce roweru! Sprawdź, jak wybrać odpowiednią dla siebie.

Jeżeli mielibyśmy wybrać jeden element roweru, który stanowi o jego charakterze, przeznaczeniu, jakości czy urodzie, to byłaby to na pewno rama. To serce roweru i jednocześnie jego najważniejsza część. Od niej zależy przeznaczenie, sposób prowadzenia, waga i cena roweru oraz to, jak bardzo będzie przyciągała uwagę swoim wyglądem.

Rower jest takim wyjątkowym pojazdem, w którym nie ma zbędnych części. Każda jest widoczna i musi być dobrze zaprojektowana a o jakości decyduje suma wszystkich podzespołów. W dzisiejszych czasach coraz mniej osób składa rowery indywidualnie. Było to o tyle ciekawe, że niegdyś nie było dwóch takich samych jednośladów, zwłaszcza wyższej klasy. Dostępne na rynku bicykle są coraz ładniejsze a ich design jest coraz bardziej czysty i przejrzysty. Osiąga się to dzięki wewnętrznemu prowadzeniu linek i przewodów, dedykowanym kokpitom czy zintegrowanym siodełkom.

Jakie są rodzaje ram rowerowych?

Ramy dzieli się głównie ze względu na ich przeznaczenie. Uwzględnia ono rodzaj podłoża, po którym się poruszamy – podłoże utwardzone (miasto, ścieżki rowerowe) lub nieutwardzone (las, drogi gruntowe lub szutrowe). W pierwszym przypadku mamy do czynienia z lekkimi, sztywnymi ramami, produkowanymi ze wszystkich dostępnych materiałów (omówimy je w dalszej części artykułu). Druga kategoria to ramy zarówno lekkie i sztywne, jak i cięższe, zawieszone. 

Ramy rowerów szosowych są lekkie, sztywne, aerodynamiczne, wymuszające agresywną, mocno pochyloną sylwetkę ukierunkowaną na efektywność pedałowania i zminimalizowanie oporów powietrza. Wykonuje się je z aluminium, stali, karbonu lub tytanu. Przeznaczone są dla bardziej zaawansowanych rowerzystów o sportowym zacięciu.

Nieco inaczej jest w przypadku rowerów gravelowych i przełajowych, na których z powodzeniem można poruszać się również w terenie. Ich ramy mają większe prześwity widełek ze względu na szersze opony a geometria jest łagodniejsza i umożliwia nieco bardziej wyprostowaną sylwetkę. 

Kolejnym typem, przeznaczonym do poruszania się w terenie mieszanym, są rowery crossowe i trekkingowe. Ich ramy są najczęściej aluminiowe lub stalowe, mają mnóstwo mocowań na sakwy i bagażniki. Dzięki łagodniejszej geometrii umożliwiają również bardziej komfortową jazdę. Rowery crossowe zachowują jednak część sportowego charakteru i pozwalają na swobodniejsze poruszanie się w terenie.

I wreszcie dochodzimy do rowerów MTB, gdzie występuje kilka podtypów:

• Rowery Cross country są wyposażone w najlżejsze ramy, często poniżej 750 g. W zależności od klasy i ceny są aluminiowe, karbonowe lub tytanowe. Mają strome kąty główki ramy przez co ukierunkowane są bardziej na efektywne podjazdy i szybką jazdę, niż zjeżdżanie w dół. W ostatnich latach pojawiło się dużo ram zawieszonych do XC. Małym kosztem wagowym osiągnięto dużą poprawę przyczepności oraz wygody, także na zjazdach. Skok zawieszenia w rowerach tego typu wynosi około 100–120 mm.

• Rowery trailowe czyli tzw. ścieżkowce. Dosyć często zbudowane są na zawieszonych ramach z tylną amortyzacją, ale są również modele sztywne. Kąty główki ramy mają niższe wartości, dzięki czemu przyczepność i stabilność stoją na dużo wyższym poziomie, niż w poprzedniej grupie. Skok zawieszenia to około 140-150 mm. Tu również króluje aluminium i karbon.

• Rowery all mountain, enduro i super enduro. W tym segmencie dominują ramy zawieszone o skoku amortyzacji około 150–180 mm. Cięższa i mocniejsza konstrukcja, jeszcze bardziej płaski kąt główki ramy i stromy rury podsiodłowej dają w efekcie maszynę, która bardzo dobrze czuje się na zjazdach, skokach i dropach.

• Szczytem tej piramidy są rowery zjazdowe DH. Ich ramy mocno to wyspecjalizowane i wytrzymałe konstrukcje. Występuje agresywna geometria stworzona wyłącznie z myślą o efektywnym zjeżdżaniu w dół. Skok zawieszenia wynosi od około 170 mm do ponad 200 mm.

• Boczną odnogę stanowią rowery typu dirt. Ich ramy są małe, zwarte i sztywne. Dzięki temu są łatwe do opanowania i świetnie zachowują się w locie. Ze względu na zastosowanie mają dużą wytrzymałość. Zwykle zbudowane są z aluminium, ale czasami również ze stali.

Oddzielną grupą ram rowerowych jest ta stosowana w rowerach elektrycznych. Bez względu jakiego typu jest rower elektryczny, jego rama musi być odpowiednio dobrana. Ramy e-bikeów są specjalnie projektowane i przystosowywane do większych obciążeń, wagi oraz konieczności montażu silnika i całej elektroniki.

Z jakich materiałów wykonane są ramy rowerowe i jakie mają zalety?

Najbardziej ekskluzywnym materiałem, z jakiego produkuje się ramy, jest karbon. To syntetyczne włókno jest o wiele bardziej wytrzymałe na zrywanie niż stal a przy tym dużo lżejsze. Cała rama składa się z wielu odcinków włókna karbonowego posklejanych w całość. Najbardziej ekskluzywne ramy potrafią składać się nawet z 2000 krojonych ploterem kawałków! Proces produkcyjny jest bardzo skomplikowany i czasochłonny, więc ceny tego typu ram są bardzo wysokie. Karbon daje dużą sprężystość ramy, zapewniając jednocześnie ogromną wytrzymałość i bardzo niską wagę. Jest jednak dosyć wrażliwy na uderzenia i może pękać. Na szczęście uszkodzenia takie bardzo często można naprawić przywracając pełną sprawność roweru.

Innym równie ekskluzywnym materiałem jest tytan. To niezwykle mocny i lekki metal, który charakteryzuje się sprężystością stali i lekkością aluminium. Niestety jego cena nieraz przewyższa nawet karbon.

Najpopularniejszym materiałem, z którego wykonywane są ramy jest aluminium. Dokładniej są to specjalne stopy zapewniające odpowiednią wytrzymałość. Jest ono tańsze w produkcji i dzięki temu bardziej dostępne. Ramy wykonane z tego materiału są bardzo sztywne, co wpływa na komfort i efektywność jazdy oraz odpowiednią precyzję prowadzenia. Technologia umożliwia spawanie pękniętych ram aluminiowych, ale ze względu na właściwości materiału nie zaleca się takiego rozwiązania. Raz uszkodzona rama powinna zostać wymieniona.

Nie mniej ważnym materiałem jest stal. Stosowana zarówno w dość ciężkich podstawowych modelach rowerów (wykorzystuje się tu stop zwany Hi-ten), jak i w superlekkich (tu stosowany jest stop o nazwie cro-mo, czyli chromo-molibdenowy). Jest częstym wyborem w przypadku rowerów szosowych, ale występuje też w rowerach typu dirt i BMX-ach (ze względu na wysoką wytrzymałość). Jest w pełni naprawialna. Można ją pospawać zachowując odpowiednie parametry, co cenią zwłaszcza rowerzyści wyprawowi.

Ciekawostką są ramy robione z drewna, bambusa, a także te łączące różne materiały, np. karbonowe rury klejone do aluminiowych lub tytanowych muf. Są również ramy frezowane metodą CNC, czyli obrabiarkami sterowanymi numerycznie. Są to jednak produkcje niskonakładowe i bardzo drogie.

Innowacje technologiczne w produkcji ram rowerowych

Różnego rodzaju innowacje możemy spotkać zarówno w metodach produkcyjnych, jak i w konstrukcji samych ram. Proces spawania cienkościennych rur ram został powierzony robotom. Odpowiedni ich kształt często jest uzyskiwany w procesie hydroformingu, czyli wtłaczania rury do formy za pomocą podawanej pod ogromnym ciśnieniem wody. Ciągle udoskonalany jest też proces budowy ram karbonowych, zarówno ich skład chemiczny, jak i forma (ta ostatnia dzięki obróbce CNC). Coraz częściej można spotkać się z drukiem 3D z tytanu i aluminium.

Nie mniej istotnym elementem dobrego roweru jest przemyślana geometria ramy. Mowa tutaj o dobraniu odpowiednich długości i kątów spasowania poszczególnych elementów składowych. To właśnie geometria odpowiada za przeznaczenie i typ roweru. Wraz z upływem czasu geometria poszczególnych typów rowerów ewoluuje, aby zaoferować jak najlepszą wygodę, ergonomię i efektywność. Dzięki nowym technologiom na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat geometria rowerów przeszła bardzo duże zmiany.

Na co należy zwracać uwagę przy wyborze ramy rowerowej?

Podstawowym pytaniem, jakie powinniśmy sobie zadać, jest to dotyczące przeznaczenia naszego roweru. Kolejnym zagadnieniem jest rozmiar ramy. Zwykle na stronie producenta jest tabela sugerująca przedziały wzrostu, dla których właściwy jest dany rozmiar. Warto pamiętać, że przy doborze odpowiedniej wielkości ramy ważne są także długości rąk i nóg, a nie tylko wzrost. Tutaj należy zwrócić uwagę na dwa wymiary: efektywną długość ramy (mierzoną od główki ramy do osi sztycy podsiodłowej) i stack czyli wysokość mostka względem pedałów (mierzoną od mostka do osi suportu). Dobrze dobrana rama powinna zapewniać nam przede wszystkim wygodę i bezpieczeństwo użytkowania w określonych warunkach i zastosowaniu roweru. Następnie musimy określić budżet, który niestety potrafi bardzo ograniczyć wybór.

Trzeba pamiętać, że wybór karbonu wiąże się często z niższym limitem wagowym rowerzysty i ewentualnych bagaży, niż w przypadku pozostałych materiałów. Należy też wziąć pod uwagę naprawialność ramy, np. jeśli jedziemy na długą wyprawę w bardziej odludne obszary. W takich przypadkach najlepszym rozwiązaniem jest rama stalowa, ponieważ można ją łatwiej naprawić. Nawet w najdalszych zakątkach Ziemi bardziej prawdopodobne jest znalezienie spawarki, niż zakładu naprawy karbonu.

Geometria wynika przede wszystkim z przeznaczenia roweru. Co do zasady – im dłuższa rama, tym stabilniejszy rower. Im bardziej pionowa rura podsiodłowa, tym rower lepiej podjeżdża, ale gorzej radzi sobie na zjazdach. Bardziej płaski kąt rury sterowej powoduje stabilniejsze prowadzenie przy dużych prędkościach, np. podczas zjazdów. Z kolei krótkie tylne widełki to lepsza transmisja mocy z pedałów na tylne koło.

Jest to zaledwie prześliźnięcie się po samym wierzchu tematu, który dla ludzi dotkniętych „cyklozą” jest niezwykle fascynującym zagadnieniem. Jest to połączenie czystej funkcji z pięknem projektowania. Rower potrafi być dziełem sztuki, dającym nie tylko praktyczne korzyści, ale będącym niemal członkiem rodziny. Oczywiście dla tych z zaawansowaną cyklozą :)!